Verdiwel Najaarsworkshop “Beweging creëren”

‘We worden met meerdere transformaties geconfronteerd, zoals Jan Rotmans in onze
Voorjaarsworkshop uiteenzette.’ Met deze woorden opende voorzitter Sofie Vriends de
Najaarsworkshop. ‘We zien van alles uit de buitenwereld op ons afkomen. Mentale gezondheid krijgt steeds meer aandacht en dat maakt ons werk steeds belangrijker. Vandaag reflecteren we op ons eigen handelen. Centrale vraag vandaag is: wat hebben we nodig om beweging te creëren? En dat doen we samen met Christianne Leenhouts van The School of Life.’ ‘Als je beweging wilt creëren, is het belangrijk om je bewust te zijn waar je als bestuurder voldoening uithaalt,’ zegt Christianne. ‘The School of Life werkt niet met modellen, de vijf O’s of andere lijstjes. Wij reiken perspectieven aan vanuit de psychologie en de filosofie.’ De eerste vraag die zij de deelnemers voorlegt, is: ‘Waar heb jij je vanmorgen over verwonderd? Die verwondering kan iets zeggen over waar jij voldoening uithaalt.’

Een van de deelnemers haalde voldoening uit een man in de trein die niet met zijn telefoon bezig was, maar volkomen relaxed door het raam naar buiten keek. Ook ‘echt contact’ en de seizoenswisseling van zomer naar herfst leverden verwondering op. Vervolgens gingen de deelnemers met elkaar in gesprek over voeling met de inzet van professionals in het sociaal werk, weerstand vanaf de werkvloer en de vraag of professionals veel ruimte of juist ook duidelijke structuur nodig hebben.

Vier perspectieven: Paul van Tongeren, Albert Camus, Edith Eva Eger en Oliver Burkeman

Paul van Tongeren

Paul van Tongeren is filosoof en theoloog. Hij is Denker des Vaderlands en auteur van onder meer “Het wonder van betekenis; op zoek naar wijsheid en geluk met Paul van Tongeren”. In dit boek probeert deze filosoof de orde van Aristoteles en de chaos van Nietzsche te verbinden voor de 21e -eeuwse mens.
’Gelukkig zijn is volgens Van Tongeren het belangrijkste doel van de mens, al het andere is daaraan ondergeschikt,’ verduidelijkt Christianne. Verbondenheid met anderen is hierin belangrijk. Solidariteit en rechtvaardigheid zijn belangrijke waarden. Van Tongeren zet grote vraagtekens bij de maakbaarheid van de samenleving en beschouwt het kunnen ontvangen als het meest wezenlijke in het leven.
‘Hij is altijd op zoek naar geluk en wijsheid,’ zegt Christianne. ‘Betekenis is er al, overal om ons heen. Ook voor het sociaal werk. Waar het om gaat is: hoe ziet die betekenis eruit? Hoe geef je daar woorden aan zodat je met elkaar kunt delen?’

Albert Camus

‘Voorheen was het de vraag of het leven zin moest hebben om geleefd te worden. Nu wordt het
duidelijk dat, in tegendeel, het des te beter geleefd wordt wanneer het leven geen zin heeft.’ Aldus

Albert Camus, de filosoof en schrijver van het absurde. Ook Së¸ren Kierkegaard en Friedrich Nietzsche
baseerden hun denken op het uitgangspunt dat het leven volkomen zinloos is en er geen basis van betekenis bestaat. Volgens Camus leven we in een onbegrijpelijk universum en moeten we ons zonder God of hiernamaals zien te redden. Je kunt je wel op zoek gaan naar wat in jouw leven betekenis heeft en welke. Dat kan volgens Camus leiden tot drie verschillende uitkomsten. De eerste is dat je aanvaardt dat het leven inderdaad geen betekenis heeft. De tweede dat je er kunstmatig naar op zoek gaat. De derde uitkomst is dat je vrede hebt met de betekenisloosheid van het leven, maar er toch het beste van probeert te maken. Dan ben je wat Camus noemt ‘een absurde held’. Dan is plezier en voldoening uit dagelijkse, kleine handelingen het hoogst haalbare.

De deelnemers herkennen zich eerder in het gedachtengoed van Van Tongeren dan dat van Camus. Geen van de deelnemers beschouwt het leven als zinloos. Allemaal zoeken en vinden ze betekenis en voldoening in hun dagelijks werk. Ingrijpende gebeurtenissen kunnen leiden tot fundamentele vragen als: wie ben ik? Ook dan zoek je naar betekenis. ‘We zijn absurde helden, ploeteraars, ‘ zegt een der deelnemers. ‘We ploeteren verder, ondanks wat er allemaal om ons heen gebeurt.’

Edith Eva Eger

Als zestienjarig meisje werd Edith Eva Eger in Auschwitz opgesloten, waar ze werd gedwongen om
voor Josef Mengele te dansen. Samen met haar zusje slaagde ze erin te overleven. Na de oorlog
trachtte ze een nieuw leven op te bouwen in de VS. Pas op haar 45 e liep ze vast op haar verleden en
besloot ze psychotherapeut te worden. Ze analyseerde zichzelf, met name de keuzes die ze in haar
leven maakte.
In “De keuze” zet ze uiteen hoe ze als psycholoog haar cliënten hielp zich van hun eigen gedachten te verlossen om uiteindelijk vrij te kunnen zijn. ‘Bij Eger draait het steeds om de vraag over wat nu,’ verduidelijkt Christianne. ‘Waarvan wil je jezelf bevrijden om meer voldoening in je werk of leven te ervaren? Eger is ervan overtuigd dat je altijd een keuze hebt.’ De belangrijkste les die we van haar kunnen leren is: ontsnap aan de gevangenis van je eigen gedachten. Wees je eigen innerlijke criticus. Richt je niet op ‘Had ik dë¡t maar gedaan’ of ‘Was ik dë¡t maar geweest, dan had ik dë¡t kunnen doen’. Maar kijk wat je nu wel kunt doen, wat je nu wel kunt betekenen. Met andere woorden: verlos je van ‘wat als?’ en richt je op ‘wat nu?’. In de visie van Eger is het goed om lijden als zinvol te zien.

Deelnemers schreven voor zichzelf op waar zij zich van wilden bevrijden en gingen daarover in duo’s met elkaar in gesprek.

Oliver Burkeman

In zijn boek 4000 weken; je tijd op aarde en hoe ermee om te gaan betoogt Burkeman dat je tijd
van leven beperkt is. Hij wilde altijd zoveel mogelijk rendement halen uit zijn werkdagen èn uit zijn weekends. Dus werkte hij hard en als het werk niet klaar kwam of het resultaat beter kon, werkte hij nog harder. Hij zette zichzelf vast in een neurose. Realiseerde zich dat zijn tijd van leven beperkt was, dat hij grenzen moest trekken en prioriteiten moest stellen. Je kunt niet alles in je werk, je moet keuzes maken. En als vriendschappen niet inspirerend meer zijn, kun je er beter mee stoppen.
Volgens Burkeman heb je meer tijd als je er guller mee omgaat en moet je vieren dat alles eindig en beperkt is.

De ideeën van Burkeman maken bij de deelnemers veel los. Een van hen zegt dat we in een tijd leven van crises en transities en dat het juist nu belangrijk is om ons goed bewust te zijn van onze rol en kernwaarden, verantwoordelijkheid te nemen waar we oplossingen zien en koers te houden. Anderen zijn het daarmee eens en noemen concrete voorbeelden, zoals de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Een andere deelnemer zegt zich richting de gemeente en ketenpartners op te stellen als adviseur voor vraagstukken in het sociaal domein.

Beweging creëren

In het laatste onderdeel van de Najaarsworkshop onderzochten de deelnemers met elkaar welke beweging zij willen creëren als leider in het sociaal werk. Waarmee begin je dan? Wat brengt die de sector en de cliënten van je organisatie? Wat brengt die beweging jou als leider en als mens? Wat heb je nodig om daarin gevoed te worden? Wat ga jij de komende tijd doen om die beweging te realiseren?
Antwoorden op deze vragen deelden de deelnemers met elkaar en in deze impressie is het niet mogelijk om recht te doen aan de rijkdom van deze ervaringen, inzichten en voornemens.